آق قویونلوها و قراقویونلوها از سلسلههای حاکم بر آذربایجان بودند که تبریز را به عنوان پایتخت برگزیدند و بر رونق اقتصادی و فرهنگی و اقلیمی آن افزودند. از اواخر دوره سلطنت ایلخانیان در ایران قبایلی از ترکمانان در طی لشکرکشیهای مغول از حدود خوارزم و اطراف آرال و شرق بحر خزر به آسیای غربی آمده و در شمال غربی ایران ساکن شدند آنان به تدریج قدرت یافته و از فرصتی که بعد از مرگ ابو سعید بهادر خان پیش آمد استفاده نموده و به دست اندازی به اطراف و تصرف شهرها پرداختند.
پس از مرگ تیمور دو طایفه ترکمانان با هم رقابت داشتند امارتهایی در آذربایجان و دیار بکر عراق بنیان نهادند یکی از آن دو قراقویونلو و دیگری آق قویونلوها خوانده میشدند.
نخست قراقویونلوها به ریاست قرا محمد روی کار آمدند و پس از قرا یوسف در سال ۸۱۲-۸۱۳ ق. یوغ تسلط تیمور شکست خورد، فرزند قرا یوسف با شاهرخ جنگید و پس از مرگ او بردارش جهانشاه در سال ۸۴۰-۸۴۱ بر اریکه سلطنت در تبریز نشست. دراین سال رئیس طایفه رقیب قراقویونلوها به نام اوزون حسن که در دیار بکر استقرار یافته بودلشکر جهانشاه را در نبردی که خود در ان کشته شد شکست دادو بدین ترتیب آق قویونلوها برایران تسلط یافتند و سلسلهای اوزون حسن بنیان نهاد شد وهم اکنون در گوشه و کنار آذربایجان به ویژه تبریزآثار اوزون حسن به چشم میخورد که مسجد و امارت اوزون حسن در میدان صاحب الامر تبریز هزاران گردشگر داخلی و خارجی و همچنین پژوهشگران تاریخ ایران زمین را به سوی خود میکشاند.
دکتر محمد رضا پاشایی فخراستاد تاریخ و ادبیات در این زمینه گفت: در مورد ریشه و تبار آق قویونلوها احتمال میرود که آققویونلو تیرهای از ایل بایندر بوده باشد.
وی افزود: به هر حال نام ایل بایندر در سده چهاردهم میلادی در آسیای صغیر سر زبانها افتاده است و این فرضیه وجود دارد که بایندریها در فتح آسیای صغیر به دست سلجوقیان شرکت داشتهاند.
پاشایی گفت: ایل بایندر پس از سقوط آققویونلوها در تریپولی، حلب و نیز در جنوب سیواس اسکان گزیدند.
تغییر ت حکومتی آق قویونلوها از سال ۸۷۸ ق.
اسماعیل حسن زاده نویسنده کتاب حکومت ترکمانان آق قویونلوها و قرا قویونلوها در ایران گفت: اوزون حسن در عین حال که ویژگیهای برجسته نظامی داشت، مهارت فوق العادهای در امور اداری و حکومتی از خود نشان داد و برای جلوگیری از اجحاف ماموران مالیاتی به مردم روستایی و کشاورزان، با کمک دیوانیان دست به اصلاحاتی در زمینه امور مالی و ارضی زد که بعدها در کشورداری مورد وثوق حاکمان ایران زمین قرار گرفت.
وی گفت: قلمرویی که اوزون حسن میراث دار آن بود و تا سال ۸۷۸ ق. به طور مداوم در جنگ بود به آرامش و اصلاحات جدی نیاز داشت و از این رو وی با کمک دیوانیان مجموعه قوانینی به نام قانون حسن پادشاه را تنظیم کرد.
حسن زاده گفت: قوانین حسن پادشاه تا پایان سلطنت شاه طهماسب اول صفوی در بخشهایی از ایران یعنی عراق عجم، فارس، و آذربایجان رایج بوده است.
وی گفت: میزان مالیات محصولات کشاورزی مکان به مکان و زمان به زمان فرق میکرده است و در زمان اوزون حسن در اکثر مناطق مالیات خمس از محصولات کشاورزی رایج بود.
حسن زاده افزود: قانوننامه حسن پادشاه در زمان اوزون حسن تدوین شد و هدف از آن نظاممند ساختن مالیاتها بود لاجرم با توجه به ستمی که بر روستاییان روا میشد، دور از ذهن بود که تنظیمات اوزون حسن مورد پذیرش عموم قرار گیرد و حدود یکصدسال بعد در اکثر مناطق گرفتن خمس و یا اندکی کمتر از آن همچنان برقرار بود.
وی گفت: در این دوره به تدریج اهمیت ایران در تجارت جهانی بر اثر باز شدن راه دریایی هند از طریق دماغه جنوبی آفریقا و درگیریهای مداوم نظامی بین تیموریان و دولتهای ترکمانان در غرب کمرنگ شد، چرا که اوضاع متغیر داخلی این دولتها موانعی بر سر راه مفاهیم اقتصاد، ی و ملاحظات تجاری ماورای منطقهای ایجاد کرده بود.
حسن زاده افزود: شناخت ما از نظام پول رایج دولت آققویونلو دست کم در مناطق شرق آناتولی، از گزارشهایی است که در زمان سلطان سلیم اول عثمانی در این مناطق ضبط شده است.
وی گفت: یک آقچه عثمانی در زمان آققویونلوها معادل با سه قراجه آقچه بود که به درهم نیز شهرت داشت و یک تنکه مساوی با دو آقچه عثمانی و یک شاهروقی (تحریف شده شاهرخی) معادل شش آقچه عثمانی بود.
حسن زاده افزود: همچنین نوعی سکه نقرهای رواج داشت که وزن معیار آن ۴.۶ گرم (یا ۵.۲ گرم) بود و این سکه نیز تنکه نامیده میشد و سکههایی با وزن نصف، یک چهارم و یک هشتم سکه مذکور نیز موجود بود در زمان آققویونلوها در کنار چند سکه رایج تنکه، دینار به خصوص دینار تبریزی در جریان بوده است و آق قویونلوها سکه طلایی به وزن یک مثقال شرعی یعنی حدود ۳.۴ گرم ضرب میکردند که به احتمال معادل با اشرفی مصری بوده است که هم اکنون نمونههایی از این سکهها در موزه آذربایجان در تبریز نگهداری میشود.
سکههای آق قویلونها از جنس نقره، برنز بود
عباس خاکسار کارشناس موزه در تبریز نیز گفت: سکههای آق قویلونها از جنس نقره، برنز بود که مسکوکات این سلسله را میتوان از لحاظ ضرب به ۲ گروه تقسیم کرد:۱. سکههای دارای سور شارژ ۲. سکههای مرسوم و عادی.
وی گفت: در بعضی موارد به دلیل مسایل مختلفی از قبیل: مسایل ی، اقتصادی درگیر بودن در جنگ، حاکم سکه جدید ضرب نمیکرد بلکه بر روی سکههای دوره قبل نوشته یا علامت خاصی را ضرب میزد که سکههای این چنین را سکههای انگ جدید سور شارژ مینامیدند و در تعداد بسیاری از سکههای تیموری و حتی سکههای آق قویونلو نام فرمانروایان این سلسله به صورت سورشارژ دیده میشود.
خاکسار گفت: اثر ضرب مجدد بر سکههای تیموری بیشتر بر سکههای شاهرخ و ابوسعید میباشد، و همچنین در سکههای دوره آق قویونلو بر روی سکههای اوزون حسن و یعقوب بیشتر است و احتمالاً فرمانروایان آق قویونلو به علت جنگهای مداوم با همسایگان و گاهی جنگهای خانوادگی، برای تسریع در امر جریان پول و پرداخت حقوق سربازان، به این عمل اقدام نموده اند.
وی افزود: در جنگ اوزون حسن با ابوسعید تیموری مقادیر قابل ملاحظهای از سکههای تیموری، مخصوصاً سکههای ابوسعید به دست اوزون حسن افتاد که بر روی این سکهها ضرب مجدد صورت گرفت.
خاکسار گفت: بر روی این سکهها، در متن نام فرمانروا یا القابی مانند السلطان العادل، السلطان الغازی، السلطان الاعظم و ابوالمظفر، ابوالنصر، ابوالفتح، ابوالغازی و نام شهری که سکه در آن ضرب شده و تاریخ ضرب سکه به صورت عدد نوشته شده است و در پشت سکه، در متن لااله الا الله/ محمد رسول الله نوشته شده است.
وی افزود: همچنین بر بعضی از سکههای اوزون حسن شعار لااله الا الله، محمد رسول الله، علی، ولی الله نقش گردیده است و در اغلب سکهها طرحهای هندسی و بر بعضی علایم نمادین دیده میشود.
گنبد آق قویونلوها از قدیمیترین آثار تاریخی تبریز
یک باستان شناس در این زمینه گفت: پس از اضمحلال قرا قویونلوها و فتح ایران، نه تنها تختگاه آققویونلوها به شرق (تبریز) منتقل شد، بلکه فرهنگ ایرانی بر شیوه حکومت و فرهنگ آنها تاثیرات بسزایی گذاشت و در دوره اوزون حسن ریاست دیوان (وزیر)، مستوفی الممالک، محرر و میرآخور سلطنتی توسط متصدیان ایرانی اداره میشد.
رامین شعبانی گفت:تبریز در فاصله بین سلطنت جهانشاه قراقویونلو و سلطنت اوزون حسن و پسر او یعقوب آققویونلو از مراکز عمده هنر کتابآرایی و معماری بود.
وی افزود:یکی از قدیمیترین آثار تاریخی تبریزکه در دوره ایلخانی مورد توجه بوده و محراب رفیع باقیمانده یادگار آن دوره است. در دوره حکومت آق قویونلو گنبدی بزرگ آراسته به انواع کاشیکاری معرق بوسیله سلجوق شاه بیگم زن اوزن حسن بر فراز آن احداث شد.
شعبانی افزود:این بنا در زله سال ۱۱۹۳ هجری قمری صدمه کلی دید لیکن در دوره حسینقلی خان دینبلی حاکم وقت تبریز بازسازی گردید و در جنب این مسجد، مساجد خاله اوغلی و حجت الاسلام قرار دارند که مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی در تبریز هستند و مهمترین ویژگی مسجد جامع تبریزکه در جوار آن قرار دارد این است که زمان تاسیس اولیه آنها هنوز مشخص نیست و در همین مسجد بود که ۵ قرن پیش مذهب شیعه اثنی عشری در ایران به عنوان مذهب رسمی برگزیده شد و کتیبه تاریخی اعلام رسمی مذهب شیعه در ایران هنوز در وسط مسجد جامع تبریز چشم گردشگران و پژوهشگران را به خود جلب میکند.
وی افزود:زلههای ویرانگر تبریز باعث شده بسیاری از آثار تاریخی این شهر زیر خروارها خاک مدفون شود.
شعبانی درباره میدان حسن پادشاه تبریزیا اوزون حسن سلسله آق قویونلو و نقش جهان اصفهان میگوید: میدان و مجموعه ساخته
شده در تبریز چندین برابر بزرگتر از میدان نقش جهان اصفهان بوده است و تاکنون بخش اصلی مسجد حسن پادشاه مربوط به دوره آق قویونلوها و قسمتی از ستونهای سنگی سر در مجموعه از زیر خاک بیرون آورده شده است.
وی گفت: از میدان بزرگ تبریز، هم اکنون محوطهای کوچک با دوبنای تاریخی مسجد صاحب الامر و مدرسه اکبریه متعلق به دوران قاجار باقی مانده است و طبق اسناد تاریخی، این مجموعه در دوره ایلخانی با عنوان باغ صاحب آباد» در دوره آق قویونلو میدان حسن پادشاه» و در دورههای معاصرنیز میدان صاحب الامر» نامیده شده است و ساخت این مجموعه از سال ۸۸۲ هجری قمری ۱۲ سال بعد از احداث مسجد کبود آغاز شده و این کاوش از آن جهت اهمیت دارد که سلسله آق قویونلوها به دلیل نبود اثر و بنای خاصی گمشدهترین برهه تاریخی ایران است.
جواد مشکورنویسنده کتاب مشهور تاریخ تبریز نیز معتقد است: در دوره آق قویونلوها فرمانروایان متعددی روی کار آمدند که از ان جمله میتوان به قره عثمان، علی بیگ، حمزه بیگ، جهانگیر، اوزون حسن، سلطان خلیل، یعقوب بیگ، بایسنقر، رستم بیگ، احمد بیگ، الوند بیگ، سلطان مراد اشاره کرد.
بر اساس تحقیقات وی در دوره آق قویونلوها وقره قویونلوها هم ادبیات ترکی با فراز و نشیبهایی همراه بود و جنگهای خونین این دو طایفه ترک با همدیگر و با دشمنان خارجی خود باعث کاهش آثار ادبی در آذربایجان و آناتولی می شد و مهمترین شاعر این دوره جهانشاه قره قویونلو می باشد که اشعارش در ستایش خدا و پیغمبر (ص) و نیز دل بستن به امور معنوی و دل کندن از امور دنیویست و اوزون حسن پاشا فرمانروای آق قویونلوها هم در این دوره دستور ترجمه قران کریم به زبان ترکی را داده است هم اکنون نمونههایی از آن در موزه قرآنی صاحب الامر تبریز دیده میشود.
بر اساس اسناد تاریخی دو اتحادیه قراقویونلوها و آق قویونلوها به دلیل یک سلسله مشترکات قومی، اقتصادی و اقلیمی در فرازو فرودهای تحولات ی و اجتماعی ایران سر نوشت مشابهی پیدا کردند.
با بررسی روند پیدایش، قدرت گیری و زوال آنها، به همبسته بودن سرنوشت ی آنها بهتر میتوان آگاهی یافت، به عبارت دیگر آغاز دوره قدرت گیری، با شروع دوره فترت دیگری قرین بوده است.
هر دو از امارت محلی در آناتولی شرقی به پادشاهی بزرگی نایل شدند. ساختار ی، حکومتی، اجتماعی، اقتصادی، و فرهنگی هر دو اتحادیه مشابهت عجیبی به هم داشت.
مهریه را کی داده و کی گرفته اشتباه است
نسخه سوم دده قورقود بازمانده کتابخانه «آقامحمدخان قاجار»
وکالت مدیر مسئول یولپرس را عیسی نظری از وکلای هویتگرای شهر اورمیه برعهده دارد.
حسن ,آق ,دوره ,اوزون ,قویونلوها ,سکههای ,اوزون حسن ,آق قویونلوها ,و در ,است و ,در دوره
درباره این سایت