ما امضا كنندگان این طومار، جمعی از اهالی روستای خمس شهرستان خلخال به استحضار می رسانیم كه شواهد و اظهارات تعدادی از كارشناسان و آگاهان میراث فرهنگی تایید می كند كه به احتمال زیاد این روستا حاوی گنجینه ی ارزشمندی از میراث باستانی نیاكان ماست كه احتمال می رود مربوط به دوران مفرغ (1500 تا 3500 سال قبل از میلاد) باشد كه نشانه های آن در تپه ها و گورستان های باستانی این روستا شامل تپه باستانی ارمنی كندی» گورستان معروف به تیكیلی داش» در منطقه كلكین» و گورستان معروف به دیا» در منطقه كامان آیی» هویداست و متاسفانه در طول سالیان طی حفاری های غیرمجاز مورد چپاول قرار گرفته است و متاسفانه اخیرا هم به علت كم توجهی مسئولین و متولیان امر، سرعت حفاریهای غیرقانونی و تخریب و غارت میراث فرهنگی منطقه شدت بیشتری گرفته است.

فلذا از جنابعالی درخواست داریم ترتیبی اتخاذ گردد تا كارشناسان میراث فرهنگی به محل اعزام شوند تا ضمن بررسی های كارشناسی در صورت تایید آنان نسبت به ثبت و نگهبانی این آثار ملی و در صورت وم احداث پارك موزه» اقدام شایسته انجام گیرد.

لازم به ذكر است كه طی پیگیری های به عمل آمده، آقای دكتر نجفی پس از مشاهده طومار، موضوع را به یگان حفاظت میراث فرهنگی و همچنین پژوهشكده باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی ارجاع داده اند و ما مشتاقانه منتظر اقدامات عملی از طرف واحدهای مذكور هستیم.
ضمن سپاسگزاری صمیمانه از اهالی روستای خمس به جهت حساسیت آنان به مساله آثار باستانی، طی بازدیدی كه به همراه یكی از اعضای شورای اسلامی روستای خمس، از مكان های مذكور انجام گرفت متاسفانه وسعت حفاری های غیرمجاز به اندازه ای است كه باعث تاسف هر بیننده ای می شود.
همانطور كه در نامه اهالی روستای خمس نیز ذكر شده نشانه های آثار تاریخی، در سه منطقه از روستای خمس هویداست كه این نقاط شامل تپه باستانی "ارمنی كندی"، گورستان باستانی دیا» در منطقه كامان آیی» و گورستان باستانی "كلكین" هستند.
آقای دكتر عارف اسماعیل نیا از محققین باستان شناسی در مورد منطقه كلكین» كه دیكیلی داش» (سنگ افراشته به شكل سر انسان) در آن قرار دارد، می گوید:
قابل توجه است که در زبان تركی دیكیلی داش» به سنگ افراشته» گفته می شود و قسمت بزرگی از منطقۀ دیکیلی داش در واقع سنگ افراشته هایی بودند که در چند سال اخیر با کنده شدن زیرشان بوسیلۀ قاچاقچیان آثار باستانی، به زمین افتاده اند.
دكتر اسماعیل نیا در ادامه در مورد مناطق مذكور می گوید:
منطقۀ ارمنی کندی در واقع یک تپۀ استقرار است در حالیکه مناطق کامان آیی» و كلكین» مناطق قبور مگالیتیک و کورگانیک با سنگ افراشته های دیکیلی داش (الان بصورت افتاده) هستند. داشتن هر دو منطقۀ اسکان و قبور در کنار هم به این منطقه جذابیت خاص  باستانشناسی میدهد. در ضمن در کنار تعدادی از قبور کنده شده بوسیلۀ قاچاقچیان، تکه سفالهای اورارتویی هم دیده می شود.
و در ادامه می گوید:
در این منطقه تعدادی از قبور کنده شده، مگالیتیک هستند و تعدادی نیز شکل کورگان را دارند. از تکه سفالهایی که در سطح دیده می شوند از دوران مفرغ تا دوران آهن به وفور یافت می شوند. با در نظر گرفتن اینکه این منطقه، نزدیک به منطقۀ باستانی گیلوان و بین مناطق مارلیک و آق اولر قرار دارد لذا احتمال اینکه این منطقه نیز جایگاهی تاریخی به همانندی آنها یا حتی بیشتر داشته باشد بسیار زیاد است.
تصاویری از تکه سفالهایی که هنگام بازدید محلی به همراه شورای محترم روستای خمس در منطقه یافت شده است.
دكتر اسماعیل نیا در خاتمه سخنان خود می گوید:
اهالی با فرهنگ خمس برای اولین بار در منطقه است که برای حفاظت از آثار باستانی نیاکان خود اقدام کرده اند تا آنها را از تاراج قاچاقچیان نجات دهند، امید است که دولت اعتدال به این فرهنگ دوستی اهالی خمس جواب مثبت داده و با فرستادن متخصصین از ادارۀ میراث فرهنگی مرکز، این مناطق مهم باستانی را تحت حفاظت قرار داده و  پارک-موزه باستان شناسی اعلام کند. واقعیت این است که این حساسیت اهالی با فرهنگ خمس باید الگویی برای تمام افراد جامعه باشد که در حفاظت از آثار باستانی ، خود را مسئول احساس کنند، چون ادارۀ میراث فرهنگی به علت کمبود کارمند نمی تواند در همه جای خلخال حضور داشته باشد و حفاظت از آثار فرهنگی و همچنین محیط زیست وظیفۀ تک تک اعضای جامعۀ ماست.

 نحوه برخورد با محوطه های باستانی مشابه در سایر نقاط دنیا


سخن آخر و درخواست از سازمانهای مربوطه
اظهارات تعدادی از مطلعین میراث فرهنگی تایید می كند كه مناطق و روستاهای مختلف شهرستان خلخال دارای آثار باستانی بسیار ارزشمندی هستند كه متاسفانه در طی سالیان مورد تاراج قرار گرفته اند و  اشیای عتیقه ی نواحی باستانی خلخال، در بسیاری از موزه های ایران و سایر نقاط دنیا به وفور یافت می شوند، در این راستا انجام چندین اقدام، بسیار ضروری به نظر می رسد:
1- شناسایی كامل و دقیق این مكان ها به طور رسمی و ثبت این آثار از سوی سازمان میراث فرهنگی
2- انجام تدابیری در جهت حفاظت از این آثار به طرق مختلف با همكاری نیروی انتظامی، سپاه و همچنین همكاری اهالی خود مناطق
3- حفاری علمی توسط سازمان میراث فرهنگی و انتقال اشیای عتیقه به موزه خلخال
4- توسعه ی موزه ی خلخال و تعریف شهرستان خلخال به عنوان شهر گردشگری باستانی
5- انتخاب چندین منطقه ازین مكان ها به جهت احداث پارك های باستانی
در پایان لازم است از نظرات ارزشمند و همچنین زحمات تمامی سروران گرامی، آقایان دكتر عارف اسماعیل نیا، بهادر پورعزیزی، مسعود شیرعلیپور، میلاد شیرعلیپور ، مجتبی صالحی، اكبر پورصفر ، سیروس پورصفر و همچنین همراهی های اعضای محترم شورای اسلامی روستای خمس، دهیار محترم و كلیه اهالی روستای خمس كه هر كدام به نحوی در مراحل تهیه این گزارش از هیچ كوششی دریغ نكردند سپاسگزاری كنم.
لازم به ذکر است که این مطلب با هماهنگی دفتر معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی ، در سایت خلخالیم منعکس میشود